TS. Emmanuel từng học lái máy bay để trở thành phi công. Làm việc với chiếc máy bay khiến ông nhận ra những chân lý ngược chiều đám đông. Người ta nói một vật thể nặng hơn không khí sẽ không thể bay được, nhưng chiếc máy bay là minh chứng ngược lại. 

“Vì thế, khi bạn nói một điều mà mọi người đều bảo không đúng, hoặc bạn là một thiên tài hoặc bạn là một tên ngốc. Trong khoa học, bạn cần là cả hai”, TS. Emmanuel nói.

Sự mãnh liệt - Intensity

Đây là từ khóa của GS. Sir David Neil Payne - 1 trong 5 chủ nhân Giải thưởng chính VinFuture 2022.

GS. Payne sinh ra ở Zamibia - một quốc gia Trung Phi. 18 tuổi, ông sang Anh học Đại học và phải đi làm thêm vào các kỳ nghỉ để trang trải cho cuộc sống. Tại bất kỳ đâu, vị giáo sư đều thể hiện tinh thần học hỏi từ tất cả mọi người. Với ông, mọi người xung quanh đều “thông minh hơn tôi” và có nhiều điều để ông học hỏi.

Tinh thần mãnh liệt ấy ông mang theo khi đi làm khoa học và tạo ra những sáng chế đột phá góp phần thay đổi cuộc sống con người. “Nói đến sự mãnh liệt là khi bạn vô cùng tập trung để quyết tâm chiến thắng và đánh bại những thách thức trong khoa học”.

Liều lĩnh - Risk

Đây là từ khóa của TS. Vinton Gray Cerf - 1 trong 5 chủ nhân Giải thưởng chính, người đã phát minh ra giao thức điều khiển truyền dẫn và giao thức Internet (TCP/IP) - cơ sở cho Internet ngày nay.

“Khi bạn còn trẻ hãy liều lĩnh, vì bạn có rất nhiều thời gian để sửa chữa những sai lầm”, TS. Vinton Gray Cerf khẳng định.

TS. Vinton từng được gia đình đầu tư cho học cello từ nhỏ để trở thành một nghệ sĩ cello. Năm 15 tuổi, ông đến California để theo học lớp master class với danh cầm vĩ đại Pablo Casals. Tuy nhiên, cũng tại đây, ông tiếp xúc với chiếc máy tính đầu tiên và quyết định chuyển hướng, đi học ngành khoa học máy tính. Đó là một sự liều lĩnh đầy đúng đắn.

Ở tuổi 79, TS. Vinton có ý định quay lại với chiếc đàn cello và dí dỏm rằng ông có thể sẽ rèn luyện để chơi được trong một dàn nhạc giao hưởng. 

Empathy - Sự thấu cảm

Đây là từ khóa của TS. Lê Mai Lan - Phó Chủ tịch Quỹ VinFuture, Chủ tịch Trường ĐH VinUni.

Bà Lê Mai Lan chia sẻ: “Tôi chọn từ thấu cảm. Bởi lẽ tôi tin rằng chúng ta cần học cách quan tâm, tôn trọng và thấu hiểu lẫn nhau khi chúng ta muốn giải quyết những vấn đề, những khó khăn của con người. Thấu cảm  là ý nghĩa, là vẻ đẹp của khoa học”.

Giải thưởng VinFuture là giải thưởng khoa học tiên phong tôn vinh các nghiên cứu, phát minh khoa học phụng sự cuộc sống. Đây cũng là sự kiện mang tính hội tụ, gắn kết các nhà khoa học ở mọi lĩnh vực trên toàn cầu để cùng hợp tác và tìm ra những giải pháp vì lợi ích của con người.

Thế Định

Năm tới, dự toán chi thường xuyên cho GD-ĐT và dạy nghề là 286.700 tỷ đồng, không cao hơn nhiều so với năm nay và có thể tiếp tục không đạt mục tiêu.

Nếu tính riêng tổng chi đầu tư cho GD-ĐT năm nay, có thể thấy mức tăng khá cao so với 2021. Tổng chi cho đầu tư năm 2022 khoảng hơn 55.000 tỷ đồng, chiếm 16,6% tổng chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực GD-ĐT (tăng tới 49,2% so với chi đầu tư năm 2021).

Theo báo cáo của các địa phương, chi đầu tư phát triển cho giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông tập trung chủ yếu để tăng cường cơ sở vật chất đảm bảo thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Đó là đầu tư xây dựng bổ sung phòng học, phòng giáo dục thể chất, giáo dục nghệ thuật; nhà bếp và nhà kho; mua sắm bổ sung bộ thiết bị dạy học tối thiểu, bộ thiết bị đồ chơi ngoài trời, bộ máy tính; bộ thiết bị phòng học ngoại ngữ...

Chi cho học tập chiếm tỷ lệ thấp

Báo cáo của Chính phủ cho rằng: Ngành Giáo dục có đặc thù là phần lớn kinh phí dùng để chi tiền lương. Nếu giảm chi thường xuyên theo lộ trình tại nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Trung ương sẽ không bảo đảm kinh phí chi lương cũng như chi cho chuyên môn, chi thực hiện các chế độ chính sách cho học sinh, sinh viên.

Năm 2021, tổng chi thường xuyên của cả nước giảm 1,9%, lĩnh vực GD-ĐT giảm 3,4%.

Điều này cũng sẽ khiến nguồn lực để giải quyết các vấn đề như biên chế giáo viên thiếu, nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, bảo đảm điều kiện cơ sở vật chất nhằm triển khai kịp thời Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT.

Bên cạnh đó, còn những địa phương, các cơ sở giáo dục khó khăn chưa cân đối được thu - chi để duy tu bảo dưỡng, mua sắm bổ sung trang thiết bị dạy học. Do đó cần ngân sách trung ương ưu tiên quan tâm bố trí kinh phí cho các địa phương này. 

Trong khi đó, ngân sách chi sự nghiệp chủ yếu là chi cho con người. Nhiều tỉnh chưa đạt tỷ lệ tối thiểu 18% chi cho chuyên môn trong tổng chi thường xuyên theo quy định tại quyết định số 46/2016/QĐ-TTg và tối thiểu 19% - theo đuyết định số 30/2021/QĐ-TTg.

Chi cho các hoạt động giảng dạy và học tập chiếm tỷ lệ còn thấp. Một số địa phương phải dùng nguồn kinh phí chi cho giảng dạy học tập để trả lương cho nhân viên hợp đồng theo nghị định 68/2000/NĐ- CP.

Báo cáo kế hoạch dự toán ngân sách cho GD-ĐT năm nay của 63 tỉnh/thành phố cho thấy, chỉ khoảng 50% địa phương bảo đảm tỷ lệ chi cho hoạt động giảng dạy và học tập tối thiểu. Có những địa phương dưới 15% trong tổng chi ngân sách cho GD-ĐT.

Chưa đạt lộ trình điều chỉnh học phí, tiền đầu tư còn thiếu

Nhiều năm nay, lộ trình điều chỉnh học phí đã được đưa ra. Nếu thực hiện theo đúng lộ trình, đến năm 2021 phải tính đủ chi phí theo tinh thần của nghị quyết số 19-NQ/TW. Song Chính phủ thừa nhận do GD-ĐT là lĩnh vực ảnh hưởng đến an sinh toàn xã hội, nếu thực hiện phương án này học phí sẽ tăng khá cao và ảnh hưởng tới chi tiêu của học sinh và gia đình; dễ gây xáo trộn lớn trong xã hội, ảnh hưởng tới cơ hội đi học của phần lớn học sinh, sinh viên. 

Trong khi đó, đề án bảo đảm cơ sở vật chất cho Chương trình giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông giai đoạn 2017 - 2025 lại đang gặp khó về nguồn vốn.

Bộ Tài chính, Bộ KH-ĐT cho rằng trong giai đoạn 2021-2025, dự báo ngân sách nhà nước khó khăn, không còn các chương trình thực hiện từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ (nguồn vốn thực hiện kiên cố hóa trường lớp các giai đoạn vừa qua); các chương trình mục tiêu quốc gia có những tiêu chí, đối tượng và cơ chế quản lý riêng.

Do đó, nhiệm vụ đầu tư cơ sở vật chất trường, lớp của các địa phương sẽ do địa phương chủ động bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn của địa phương và lồng ghép thực hiện thông qua các Chương trình mục tiêu quốc gia triển khai trên địa bàn.