Đời đào hát...

Bà tiếp chúng tôi tại một quán cà phê trên đường Âu Dương Lân gần khu dưỡng lão nghệ sĩ (phường 3, quận 8, TP.HCM). Bà là nghệ sĩ lão thành Thiên Kim, người đã nhiều năm gắn liền tên tuổi với sự nghiệp sân khấu, truyền hình và quảng cáo.

Nghệ sĩ Thiên Kim và tác giả.

"Tôi không còn nhớ cụ thể từng năm, từng sự kiện đã xảy ra trong đời", bà mở đầu câu chuyện về cuộc đời mình.

"Tôi sinh ra trong một gia đình có truyền thống cải lương. Cha tôi là kép độc Sáu Đỏ. Vốn là con nhà nòi, tôi bén duyên với cải lương từ năm lên 8, được làm đào con cho gánh hát Kim Thoa.

Tôi được giao nhiều vai trẻ con, vai lính hay vai người hầu. Thu nhập lúc bấy giờ rất ít, chủ yếu được nuôi ăn ngày 2 bữa nhưng với tôi không quan trọng. Sau những buổi diễn, tự tôi miệt mài luyện tập".

Năm 16 tuổi, Thiên Kim rời gánh Kim Thoa về đầu quân cho gánh Bích Thuận và được chọn làm đào chính vai Điêu Thuyền trong vở cải lương Phụng Nghi Đình. Tuy là lần đầu tiên được đóng vai chính, Điêu Thuyền đã được nhiều khán giả hoan nghênh, để lại dấu ấn trong lòng khách mộ điệu miền Tây.

Thành công sau vai chính đầu tiên, bà được giao thêm nhiều vai trong các vở tuồng khác. Vai nào bà cũng làm hài lòng được nhiều người từ bầu gánh đến người xem. Cứ thế, bà tiếp tục phát triển nghề nghiệp của mình. Qua nhiều năm, qua nhiều gánh hát, cuối cùng bà trở về lại với gánh Kim Thoa khi gánh hát này tái lập sau một thời gian vắng bóng.

Ngày 19/12/1955 - lúc bấy giờ tôi đã 23 tuổi - gánh hát Kim Thoa khai trương bảng hiệu mới với vở tuồng mới: "Lấp Sông Gianh" của soạn giả Kinh Luân tại rạp hát Nguyễn Văn Hảo, trên đường Trần Hưng Đạo.

Nghệ sĩ Thiên Kim trong phòng tại khu dưỡng lão nghệ sĩ. Trên vách, tấm hình lúc bà con trẻ.

Nội dung của vở tuồng muốn nhắc đến một giai đoạn lịch sử của đất nước thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, lấy sông Gianh chia đôi đất nước. Tôi được giao vai chính nữ và nghệ sĩ Duy Lân làm đạo diễn,

Tôi còn nhớ, hôm ấy khách đến xem đông chưa từng có. Rạp Nguyễn Văn Hảo là rạp cải lương lớn nhất thời bấy giờ vẫn không đủ sức chứa.

Người vào xem nườm nượp cả dưới đất và trên lầu. Vở tuồng bắt đầu, cả rạp im phăng phắc. Tiếng đờn, tiếng ca, những lời đối thoại thánh thót. Tất cả được diễn ra đúng như dự trù và không có một sai sót nào xảy ra", bà nhớ lại một thời hoàng kim. 

Câu chuyện được bà kể lại say sưa. Tất cả như tái hiện lại trước mắt bà. Giọng nói của bà cũng trầm bổng như khi bà đang diễn xuất. Người nghệ sĩ khi đã về chiều, những kỷ niệm của một thời đã qua luôn sống lại khi mỗi lần nhắc đến...

Chấm dứt nghiệp cải lương 

Theo bà Thiên Kim, Lấp sông Gianh là câu chuyện dã sử nhằm ca tụng chuyện tình ngang trái của đôi trai gái vốn là con của hai dòng họ thù nghịch nhau.

"Tác giả vở tuồng đã chọn bối cảnh sông Gianh. Nhân vật nam là Từ Vũ theo phe chúa Trịnh. Người nữ là Thơ Đào do tôi thủ vai chính theo chúa Nguyễn. Nhưng éo le thay, Từ Vũ và Thơ Đào lại yêu nhau. Chính họ cũng thừa hiểu rằng mối lương duyên này khó thành bởi mối thù của hai dòng họ còn quá nặng...".

Trong một trận quyết đấu, nàng Thơ Đào chạy đến ngôi miếu cổ thì kiệt sức. Người giữ miếu ra tay cứu chữa và phát hiện người bị nạn là cháu gọi mình bằng cậu. Trước khi về đây ẩn cư, ông giữ miếu làm quan dưới quyền chúa Trịnh.

Rạp Công Nhân trước đây là rạp Nguyễn Văn Hảo, nơi 63 năm trước xảy ra vụ nổ trong lúc vở Lấp sông Gianh đang diễn trên sân khấu.

Biết được âm mưu của chúa Trịnh muốn tranh quyền thống trị đã ra tay diệt chúa Nguyễn, ông cáo quan ở ẩn tại khu miếu cổ này. Cũng nhờ vậy mà gặp và cứu được người cháu.

Đương lúc cậu chữa thương cho cháu thì Từ Vũ chạy đến. Chàng trai lả người vì mất sức. Ông giữ miếu đón Từ Vũ và kịp nhận ra, chàng là con vị ân nhân đã cứu mình thoát khỏi cuộc truy sát của chúa Trịnh thuở trước.

Ông kể rõ cho đôi trai gái hiểu rõ âm mưu của chúa Trịnh. Cả đôi trai gái hiểu nhau xóa bỏ mọi hận thù và kêu gọi dân làng lấp sông Gianh.

"Chúng tôi diễn đến đoạn này thì đã 22 giờ. Trong lúc sân khấu đang tắt đèn để thay đổi cảnh thì bất ngờ một tiếng nổ lớn vang lên. Một trái lưu đạn từ trên lầu ném thẳng vào sân khấu.

Khán giả hốt hoảng tháo chạy. Sân khấu đổ nát. Nghệ sĩ Ba Cương và phóng viên kịch trường Nguyễn Mai gục chết tại chỗ. Diên viên vai phụ tên Phiên, đạo diễn Duy Lân bị thương nặng. Phiên sau đó chết tại bệnh viện. Duy Lân mất một chân. Tôi và ca sĩ Sáu Thoàng bị ghim nhiều miểng vào người", kể đến đây, bà chỉ vào chân, còn một miếng ở chân và nhiều miếng trong người.

Bà dừng câu chuyện. Đôi mắt bà nhắm lại. Dường như cảnh tượng hãi hùng ấy vẫn còn theo bà đến tận hôm nay. Bà nói: "Rất may tôi còn sống, sống trọn một kiếp cầm ca".

Nếu không có sự cố đó, vở diễn chỉ còn một đoạn ngắn nhưng lại là đoạn hay nhất của vở tuồng. Dự định sau khi đổi cảnh sẽ là quân Trịnh ào tới bắn tên độc.

Thơ Đào và Từ Vũ trúng tên, liệu không thoát được cả 2 năm tay nhau nhảy xuống sông Gianh trầm mình. Hồn hai người hiện lên giữa thinh không. Bên dưới, sông Gianh như liền lại đôi bờ. Đôi uyên ương biến thành đôi bướm sát cánh bên nhau bay vào khoảng không vô tận.

Gánh hát Kim Thoa sau đó chuyển đi nơi khác, về các tỉnh miền Tây lưu diễn nhưng không có khán giả cuối cùng đành giải thể tại Gò Công. Nghệ sĩ Thiên Kim, sau khi chữa lành các vết thương cũng từ giã cải lương. Bà bắt đầu lao vào những thử thách mới...

(Còn nữa)

Bếp ăn từ thiện của người phụ nữ đơn thân ở Sài Gòn

Quán phở đang đông khách. Chị chủ quán tất bật với công việc của mình. Bên ngoài, một thùng to đặt trên bếp lò đang bốc hơi nghi ngút. Chị kêu lớn, nước sôi rồi, mấy chị ơi ...

Trong đó, 32.900 em chọn các trường thành viên của Đại học Quốc gia TP HCM. Kết quả xét tuyển được công bố trước ngày 5/7.

Điểm thi đánh giá năng lực của đại học này hiện được 109 trường sử dụng để xét tuyển đầu vào. 68 trường tham gia hệ thống xét tuyển chung với 1.747 ngành học. Các trường còn lại tự nhận hồ sơ, như Đại học Kinh tế TP HCM, Ngoại thương, Kinh tế quốc dân, các trường thành viên Đại học Đà Nẵng và Đại học Huế...

- Chị tâm đắc điều gì nhất trong bộ sách 'Tiên vui vẻ'?

Đó chính là nội dung. Con tôi cũng ở lứa tuổi 3-8 nên tôi lấy ý tưởng từ những tình huống, cuộc sống xung quanh và khá hài lòng khi tạo được kịch bản để các bạn nhỏ thấy hứng thú. Về tạo hình nhân vật, trong bộ 5 cuốn Tiên vui vẻcó 3 cuốn được tạo hình hoàng tử, công chúa theo phong cách Việt Nam. Hay hình ảnh bà tiên cũng mang nét đặc trưng của Việt Nam.

Tôi không lấy hình tượng hoàng tử, công chúa ở một thời điểm nào nhất định vì hiện tại nhiều bạn nhỏ cũng là công chúa, hoàng tử trong mắt bố mẹ. Khi đọc sách, các em sẽ có sự tiếp cận tìm hiểu thêm về văn hóa Việt Nam.

- Chị từng chứng kiến câu chuyện nào ngoài đời sống khiến bản thân nung nấu thực hiện một bộ sách rèn luyện kỹ năng không đòn roi, chiều theo cảm xúc của các bé như vậy?

Tôi lấy ý tưởng từ chính câu chuyện của nhà mình. Lúc viết sách, tôi đo phản ứng từ con gái. Tôi kể cho con nghe, bé hỏi tôi là mẹ đang viết về con đúng không và gọi tôi là bà tiên vui vẻ.

Trước kia, tôi khá cầu toàn nên đã từng bắt con làm theo ý cha mẹ và chỉ cho con biết hậu quả của hành động đó. La mắng thì dễ, kiên nhẫn chỉ bảo mới khó. Sau đó, tôi cũng thấy con đã có thể điều chỉnh được mọi thứ tốt hơn.

Ngoài chuyện dạy con, tôi cũng muốn rèn thói quen đọc sách từ nhỏ thông qua bộ sách tranh này. Ban đầu, bộ sách chỉ nhằm mục đích cơ bản là giúp ba mẹ rèn luyện kỹ năng cho con một cách vui vẻ hơn. Sau đó, tôi khá bất ngờ khi một số người chung tay tặng 1.000 cuốn sách cho trẻ mồ côi có hoàn cảnh khó khăn. Thậm chí, nhiều người bày tỏ mong muốn đây là bộ giáo trình để rèn luyện kỹ năng cho con. Đó là điều bất ngờ với tôi.  

Người đọc sẽ tìm thấy bài học gì đó cho họ

- Tại sao chị lại chọn thiếu nhi là đối tượng sáng tác của mình? 

Tiên vui vẻlà sách tranh nên đối tượng chính là các bé 3-8 tuổi. Tôi có nền tảng là phóng viên, làm việc với nhi đồng, thiếu niên nhiều nên tôi chỉ đang làm việc “thuận tay”. Thật ra, tôi cũng có các tác phẩm hướng tới đối tượng độc giả lớn hơn.

Tôi thấy viết cho trẻ con hay người lớn đều khó. Mặc dù sách tranh có hơn 30 trang với khoảng 15 tranh nhưng với mỗi bức tranh, chúng tôi phải phối hợp, bàn bạc với họa sĩ rồi chuyển tiếp câu chữ ra sao cho phù hợp. Với người lớn cũng vậy. Mình viết sao để họ đọc và thấy bản thân trong đó. Vì vậy dù viết 200 chữ hay 2.000 chữ thì đều khó cả.

-Viết như thế nào để người đọc thấy có mình trong đó có phải yếu tố chị bám sát khi sáng tác?

Thật ra tôi không đưa nguyên tắc hay yếu tố nào ra khi sáng tác. Nhưng viết làm sao để người đọc thấy mình trong đó, chạm được đến cảm xúc là rất quan trọng vì sẽ giữ chân họ. 

Tôi thường lấy chất liệu từ thực tế khi sáng tác. Ví dụ ở khoảng thời gian nào, đối tượng nào đều có mẫu số chung từ cuộc sống. Điều này khiến mọi người cảm thấy gần gũi và quen thuộc hơn. 

Tôi cũng thích viết cho trẻ em. Từ khi bắt đầu sáng tác, tôi luôn đặt yêu cầu là khi mình viết, người đọc sẽ tìm thấy bài học gì đó cho họ. Ví dụ khi đọc sách nhiều người sẽ lạc quan hơn, các bé sẽ biết rằng ngủ nướng không tốt, lười ăn không hay… 

- Không phải bậc cha mẹ nào cũng tin việc nuông chiều cảm xúc của trẻ sẽ khiến các bé tự nhìn nhận lỗi sai của mình, chị nghĩ gì về quan điểm này?

Chính vì vậy nên tôi mới viết bộ sáchTiên vui vẻ. Nhiều phụ huynh lo sợ, không để con mình phạm sai lầm như lười ăn, ngủ nướng, thức khuya…Tôi viết từ trải nghiệm của mình với con nhưng tôi cũng chỉ cho con tự trải nghiệm và nhận lấy hậu quả của những việc không tốt một cách có giới hạn. Thay vì trải nghiệm thật sự thì tôi muốn có một bà tiên vui vẻ giúp sức phụ huynh, để các bạn nhỏ trải nghiệm khi đọc sách và tự rút ra bài học cho bản thân.

- Sách, truyện hiện tại muôn hình muôn vẻ, vô cùng sáng tạo. Tuy nhiên, chị có nghĩ một số cuốn sách quá chú trọng đến hình thức mà không quan tâm đến nội dung?

Đúng là có khá nhiều trường hợp như vậy. Một số người chưa hiểu rõ về sách tranh sẽ làm những cuốn sách na ná, tương tự sách tranh nhưng lại có nội dung không phù hợp, thậm chí đọc rất sợ. 

Thay vì thay đổi người khác, tôi sẽ cố gắng phát triển khả năng của bản thân. Tôi luôn tranh thủ kiếm nhiều cơ hội để học hỏi, làm tốt phần việc của mình. Tôi tin bạn đọc sẽ nhận ra cái gì là tốt và phù hợp về lâu dài để lựa chọn.

- Chị có thể tiết lộ về một dự án đang ấp ủ trong tương lai?

Tôi cũng bất ngờ khi có thể viết được một bộ sách tranh như Tiên vui vẻ.Đây là bộ sách tranh đầu tiên và tôi phát hiện ra mình có rất nhiều ý tưởng bay bổng, dẫn ra nhiều tình huống. Tôi cũng có thể làm việc với họa sĩ, phác thảo ý tưởng để họ tham khảo. 

Năm nay, tôi cùng ê-kíp sáng tác sẽ có 2 bộ sách tranh. Một là bộ Em yêu biển đảo Việt Namvà một bộ về tình bạn của bút chì cùng đồng bọn đáng yêu. 

Em yêu biển đảo Việt Namgồm 6 cuốn. Đó là sách tranh theo hình thức văn vần, kể về cuộc sống của trẻ em ở các hòn đảo Việt Nam, tình bạn của các bạn nhỏ ở đất liền dành cho bạn bè nơi đảo xa và câu chuyện về các chiến sĩ bảo vệ biển đảo Tổ quốc...