Màu nắng sau những cơn mưa hè xối trôi bụi bẩn, xối trôi cả những cơn gió ẩm ương giao mùa khiến người cũng uể oải theo. Mỗi sáng, nhìn nắng lên từ những dãy nhà cao tầng giữa lòng thành phố, ta thấy lòng hân hoan hẳn. Màu nắng trong trẻo bao giờ cũng mang lại những điều tươi mới, sự khởi đầu mới...

Trưa hè nắng gắt, ta bỗng thèm những tô canh quê nhà rau xanh mát mắt nấu với cua đồng hay dĩa rau tập tàng mới ngắt vào luộc. Mùi thơm của mớ rau vườn nhà làm cồn cào cơn đói. Và nhớ ôi là nhớ đứa trẻ thuở chân trần, tóc vàng cháy nắng, nhễ nhại mồ hôi sau những buổi rong chơi khắp các triền đê, bãi sông… chỉ trở về khi nghe tiếng mẹ gọi vọng từ đầu làng. Về đến nhà, lấy gáo dừa múc nhanh gàu nước trong lu dưới gốc mãng cầu, xối cho phải lệ. Chạy vội vào bếp. Nơi đó có tô cơm mẹ đã múc sẵn cho, để nguội. Ta chỉ cần chan canh vào húp ngon lành.

Ngày hè nóng nực, khẩu vị cũng có phần thay đổi, ta thèm canh, thèm rau xanh hơn những món thịt cá dễ ngấy. Lúc đó, những món ăn đậm hương vị tuổi thơ với nguyên liệu chủ yếu là rau lại lần lượt được đánh thức.

Ở thành phố bây giờ tìm một tô canh quê không khó, chỉ cần chịu khó đi chợ. Ghé phiên chợ sáng, ta dễ dàng tìm được những món ngon quê nhà, từ miền Bắc đến Trung, Nam đều có đủ. Cả những loại gia vị truyền thống tưởng khó tìm như mẻ cũng được chị bán rau đon đả giới thiệu “sản phẩm” nhà làm. Ấy là khi chị nhận ra những gia vị tôi mua quen quen, xem chừng để nấu canh với mẻ chua.

Tôi thèm lắm một chén canh cá nấu mẻ chua, nên dậy sớm đi chợ một chuyến. Tôi cũng đoán trước “cơn thèm” định kỳ của mình nên đã làm sẵn mẻ trước đó. Làm mẻ dễ lắm, tôi được mẹ hướng dẫn một lần là nhớ luôn tới giờ. Lần nào làm cũng thành công, mẻ trắng, dậy mùi thơm chỉ sau chừng 15 ngày.

Chỉ cần canh lúc cơm sôi, múc vài muỗng nước cơm để nguội rồi bỏ vào hũ thủy tinh đã rửa thật sạch. Sau bữa cơm, vét hết mấy hột cơm nguội cho vào hũ, là xong. Khi nấu, múc 4-5 muỗng mẻ đã thấu vào cái rây, lọc với nước sôi để nguội để lấy nước cốt mẻ. Tùy theo khẩu vị của từng nhà mà nêm cho vừa ăn.

Vị chua của mẻ không gắt như những gia vị khác mà dịu nhẹ nên nếu có lỡ tay cho nhiều một chút cũng chỉ làm món canh đậm đà hơn. Điều này mang lại sự “an tâm” cho những người không rành việc bếp núc như tôi.

Nguyên liệu cho tô canh mẻ

Mẻ là gia vị truyền thống mà tôi được ăn từ khi còn nhỏ, có thể nấu với nhiều loại canh khác nhau. Món mẻ nấu với cá cùng chuối xanh gồm các nguyên liệu: chuối xanh, nghệ, sả, lá lốt, tía tô, ớt… Cá thì có thể chọn rô đồng, lóc, trạch bông, bống… Tùy theo từng mùa mà chọn những con cá mập mạp, thịt dai, ngọt thơm. Mẻ còn có tác dụng khử tanh rất tốt nên hầu như không kén loại cá.

Nếu vào mùa cá đồng khan hiếm, có thể thay cá bằng ốc cũng rất ngon. Ốc thì có sẵn trong ao, bám đầy vào rễ bèo hay những thanh cọc cắm cầu ao mẹ thường ngồi giặt quần áo. Chỉ cần đưa tay với một lát là đầy rổ, có ngay nồi canh thơm mát, kích thích vị giác. Mẹ tôi nói ngoài giúp ngon miệng, bổ dưỡng, canh mẻ còn hỗ trợ hệ tiêu hóa.

Đầu tiên, ta cần chọn loại cá tươi, thịt ngọt, chắc. Cá sau khi rửa sạch, ướp cho thấm với nghệ, sả, bột nêm, nước cốt mẻ. Trong lúc chờ cá thấm, ta tước vỏ chuối, cắt thành từng miếng vừa ăn, đem ngâm với nước muối pha loãng để loại bỏ vị chát. Chuối xanh là nguyên liệu rất hợp với món canh mẻ; càng phù hợp hơn với những “tín đồ” đang giảm cân vì có lượng tinh bột thấp, giúp no lâu nên chỉ cần một phần canh cá nấu chuối mẻ là đảm bảo cho một bữa ăn an toàn với tinh bột không phải từ gạo. Để miếng chuối săn chắc hơn, trước khi nấu nên xào hoặc chiên sơ.

Khi khâu sơ chế đã xong là lúc gia vị đã ngấm vào cá. Ta phi cho thơm hành tím, sả, nghệ rồi bỏ cá vào xào sơ, cho nước cốt mẻ vào xăm xắp với gia vị; đợi nước sôi, cho chuối xanh vào nấu thêm ít phút nữa cho cá chín hẳn rồi nêm nếm lại cho vừa khẩu vị. Ngoài bột nêm quen thuộc, một chút mắm tôm cho đậm vị cũng rất hợp với món canh mẻ.

Loại rau thơm giúp làm dậy mùi món canh mẻ là lá lốt và rau tía tô. Cả hai loại rau rửa sạch, để ráo và xắt nhỏ, bỏ vào nồi canh ngay sau khi tắt bếp.

Canh mẻ có màu vàng tươi của nghệ, nước canh hơi sệt, chỉ nhìn thôi đã đủ nuốt nước miếng ừng ực. Vị chua dịu của mẻ cùng nước ngọt của cá tươi, một chút cay của sả, ớt, vị thơm ấm của nghệ quyện vào lưỡi làm thành hương vị hấp dẫn mà ăn một lần lại muốn được ăn thêm. Canh mẻ có thể ăn cùng cơm trắng hay bún.

Chỉ vài nguyên liệu dân dã nhưng cho ra một nồi canh với hương vị đặc biệt, gợi nhớ tuổi thơ nơi quê nhà thân yêu và giúp “đưa” cơm trong những ngày hè nóng bức có chút uể oải chán ăn, vậy thì chờ gì nữa mà không thử nhỉ?

Theo Phụ nữ TP.HCM

Bài, clip: Anh Phương
Ảnh: Mạnh Nguyễn

Phần nhiều món ăn từ dưa hồng đều thanh mát, hợp với thời tiết nóng bức của mùa hè - mùa dưa hồng rộ trái. Nó dường như là món xóa nhòa ranh giới giữa người giàu và người nghèo. Với dưa hồng, ai cũng có thể được ăn ngon.

Nấu canh, kho cá

Tôi về quê vào mùa hè, dạo chợ thấy đang mùa dưa hồng nên người ta bán nhiều, từ loại tươi cho tới loại đã muối chua. Ngay lập tức, trong đầu tôi xuất hiện ngay hình ảnh chảo dưa hồng muối chua kho cá ngừ, canh dưa hồng nấu tôm hay cá… Vậy là, tôi nhanh tay mua lấy mua để nào dưa chua, nào dưa tươi… như thể sợ bị ai giành hết. Đúng ra là tôi muốn gom góp các món ăn kỷ niệm từ thuở thơ bé ấy vào lòng.

Dưa hồng muối chua được làm từ trái dưa non, rửa sạch, ngâm muối chừng năm đến bảy ngày là có thể dùng. Loại dưa này sau khi muối có vị chua nhẹ, dai nhưng vẫn giòn, vì vậy đem kho cá không sợ bị rã nát. Nhà tôi thường kho dưa hồng muối chua với cá ngừ hoặc cá cờ. Chiên cá ngừ vàng sơ, lấy ra. Phi thơm hành tỏi với ít ớt màu; hòa đường, nước mắm, muối, một ít bột ngọt hoặc bột nêm vào chén nước cho tan ra rồi chế vào chảo dầu, đun sôi, hạ lửa nhỏ vừa.

Tiếp theo, xếp lại cá vào chảo, để sôi liu riu cho đến khi cá thấm gia vị rồi cho dưa hồng muối đã cắt thành lát dày vừa ăn vào. Tiếp tục để lửa liu riu cho đến khi vị chua của dưa thấm vào cá và các loại gia vị trong chảo cá thấm vào dưa hồng, rắc tiêu và thả vài trái ớt vào kho chung sẽ rất thơm. Thành phẩm là một chảo cá còn lúp xúp nước, màu vàng đẹp; cá, dưa và các loại gia vị quyện vào nhau đậm đà thành một món ăn hoàn hảo.

Canh dưa hồng

Dưa hồng tươi thường được dùng để nấu canh. Mỗi nơi sẽ nấu một kiểu khác nhau. Ở Bình Định quê tôi, người ta thường nấu canh với tôm tươi, cá mục hấp hoặc cá cơm mồm hấp. Người Bình Định nấu với gì cũng giã ra, có thể chỉ vì thói quen hoặc như vậy sẽ ngọt nước hơn. Dưa hồng rửa sạch, bào vỏ, bỏ hạt, bằm thành sợi nhỏ. Cá nục hấp lấy thịt giã nhuyễn, xào sơ rồi nêm nếm, cho nước vào đun sôi, thêm dưa vào, chờ nước sôi lại thì bắc xuống liền.

Nếu không thích xào cá, bạn có thể ướp với hành, ớt, tiêu, nước mắm, muối, bột ngọt hoặc bột nêm. Đun nồi nước sôi, cho cá và dưa vào, đợi nước sôi lại, bắc xuống bếp, nêm hành ngò. Dưa hồng nấu với tôm tươi hay cá cơm mờm cũng theo cách như vậy. Chỉ mất chừng mười phút, bạn sẽ có ngay nồi canh thanh mát, ngon lành.

Dưa hồng trộn nước mắm cũng đủ ngon

Chỉ với một chén nước mắm ớt tỏi thật ngon và vài trái dưa hồng muối chua cũng thành một món ăn gây… hao cơm. Dưa hồng muối chua xắt lát vừa ăn, vắt ráo nước, làm chén nước mắm pha với ớt, tỏi, đường, bột ngọt trộn vào, có thể ăn ngay hoặc chờ 20 phút đến nửa tiếng cho dưa ngấm gia vị, trở nên đậm đà hơn. Hôm nào lười trộn, bạn chỉ cần rửa sạch dưa, xắt lát, pha chén nước mắm cho ngon rồi cứ vậy mà ăn, cũng ngon ngang ngửa kiểu trộn nước mắm. Khi không có dưa hồng muối, cứ bào vỏ, bằm sợi trái dưa hồng tươi đem trộn với chén nước mắm ớt tỏi, ăn ngon không kém.

Dưa hồng trộn nước mắm

Những ngày chay, mẹ tôi còn lấy dưa chưa chín già, xắt lát chấm với muối đậu phộng hoặc muối mè. Món ăn có vị mát mát, ngọt ngọt, béo béo. Vị ngọt mát của dưa hồng khiến mẹ tôi mê hơn dưa hấu. Kể sơ sơ vài món cũng đủ thấy đây là thứ nguyên liệu tuyệt diệu từ thiên nhiên. Đây là một trong những loại trái mà ăn kiểu nào cũng ngon, rẻ tiền và không tốn nhiều thời gian chế biến.

Đứng trong bếp kho nồi cá mà tôi nhớ hồi còn nhỏ, mẹ bận chợ búa kiếm tiền nên mấy anh em đi học về lại tất tả chia nhau đứa ở nhà nhóm lửa bắc cơm, đứa đạp xe ra chợ mua đồ ăn, đứa chiên cá, đứa xắt dưa, đứa giã nước mắm... Đứa nào đứa nấy nhỏ xíu vậy mà hay, xoay xở chỉ hơn nửa tiếng đã có cơm ăn.

Các món ăn kể trên thường có trong mâm cơm nhà tôi vì nấu nhanh, để mấy đứa nhỏ đang tuổi ăn tuổi lớn như anh em tôi lúc đó nhanh có cơm bỏ vào bụng sau một buổi học đói meo. Mà nguyên liệu ngày đó sao ngon quá, con cá mắt tươi trong, nước mắm thơm ngon mùi cá cơm. Cho nên bây giờ nhiều khi nấu thì nấu vậy mà trong đầu vẫn cứ luẩn quẩn tìm kiếm mùi vị ngày xưa.

Tội nghiệp bà mẹ già ở quê, hễ tới mùa dưa hồng là lại mua gửi vô cho mấy đứa con sống ở thành phố, kèm theo vài con cá ghe mới vô và cả mớ cá hấp ngọt ngon. Tụi con cứ thèm ăn những món quê trớt như vậy đó, để nhớ quê, để má có cớ gửi vô và để anh em tụi con chạy qua chạy lại nhà nhau lấy đồ ăn, thăm hỏi, chọc ghẹo nhau.

Theo Phụ nữ TP.HCM