Toàn cảnh hội thảo "Tác động của Mạng xã hội tới tâm lý người dùng 2017".

Sáng 6/9, Chương trình Nghiên cứu Internet và Xã hội (VPIS) đã tổ chức hội thảo "Tác động của Mạng xã hội tới tâm lý người dùng 2017" tại Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn (ĐH KHXH & NV), Đại Học Quốc gia Hà Nội. Hội thảo được thực hiện trong bối cảnh mạng xã hội (MXH) đang ngày càng phát triển và trở thành sân chơi rộng lớn để giao lưu, chia sẻ và kết nối mạnh mẽ.

Phát biểu tại hội thảo, Thạc sỹ Cao Hoàng Nam, điều phối viên VPIS cho biết, Việt Nam hiện có hơn 46 triệu người trong tổng số 93 triệu dân thường xuyên sử dụng mạng xã hội, đứng thứ 22 toàn cầu về số lượng người sử dụng MXH. Trong đó, Facebook mới xuất hiện tại Việt Nam năm 2009 nhưng nhanh chóng trở thành MXH phổ biến nhất hiện nay, theo nghiên cứu của We Are Social Media tháng 1/2017.

Sự phát triển mạnh mẽ của MXH đã hình thành những hành vi và biểu hiện tâm lý mới ở con người như thay đổi cách thức giao tiếp trong cộng đồng hay cách thức thể hiện cá tính bản thân, trong đó có cả những thay đổi tích cực và những biến thiên tiêu cực dẫn đến nhiều vấn đề phức tạp. Nó cũng dẫn tới tình trạng mà các chuyên gia thường gọi là "nghiện MXH" hay rộng hơn là "nghiện Internet".

Về vấn đề lệ thuộc hay nghiện Internet, Tiến sĩ Lê Minh Công, Phó trưởng khoa Tâm lý học, Trường ĐH KHXH&NV, Đại học Quốc gia TP. HCM cho hay, hiện trên thế giới cũng như Việt Nam vẫn còn nhiều tranh cãi và chưa có định nghĩa chính xác, thống nhất về tình trạng này. Tuy nhiên, ông Công đã đưa ra các tiếp cận khái niệm khác nhau về nghiện Internet, bao gồm cả hai tiếp cận được xem xét rộng rãi, dựa trên nền tảng “rối loạn kiểm soát xung lực" (Impulse control disorder) và "rối loạn sử dụng chất". Tiếp cận rối loạn kiểm soát xung lực cho rằng, nghiện Internet là sự thiếu khả năng kháng cự một hành động có tính bị cưỡng bức hay hành vi mà có thể gây hại cho bản thân hay người khác, và là một nhóm các rối loạn về mất kiểm soát hành vi …”. 

Nghiên cứu của Tiến sĩ Công và đồng tác giả Nguyễn Văn Thọ năm 2015 đối với thanh thiếu niên nghiện Internet ở Đồng Nai đã chỉ ra các dấu hiệu nổi bật của chứng nghiện Internet gồm Sự mất kiểm soát, Sự dung nạp (ngày càng gia tăng), Nói dối gia đình, thầy cô về hành vi truy cập, Có các biểu hiện của hội chứng cai (lo lắng, buồn chán, mất hứng thú) và Ảnh hưởng nghiêm trọng đến học tập, công việc, mối quan hệ xã hội.

Sự gắn bó với Facebook tỉ lệ thuận với cảm giác cô đơn, trầm cảm

Tại hội thảo, VPIS đã công bố báo cáo Tác động của Facebook tới tâm lý người dùng 2017, mở đầu cho chuỗi báo cáo nghiên cứu hằng năm về tâm lý người dùng MXH của VPIS, với mong muốn chỉ ra thực trạng sử dụng, các biểu hiện cảm xúc, cảm nhận về giá trị bản thân và mức độ gắn bó của người dùng với MXH này. Các nhà nghiên cứu phát hiện, đối tượng sử dụng MXH ngày càng trẻ hóa, trong đó các nhóm độ tuổi 13 - 19 tuổi và 30 - 39 tuổi tương tác nhiều nhất trên Facebook.

Tiến sĩ tâm lý Trần Thành Nam chia sẻ kết quả nghiên cứu khảo sát Tác động tâm lý của Facebook tới người dùng 2017 của VPIS.

Chia sẻ về kết quả nghiên cứu, Tiến sĩ tâm lý Trần Thành Nam, đồng Trưởng ban nghiên cứu Internet & Cuộc sống thuộc VPIS, cho biết thêm: “Báo cáo Tác động tâm lý của MXH với tâm lý người dùng 2017 là nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam sử dụng phương pháp thực nghiệm 72 giờ không Facebook để đo lường sự thay đổi trạng thái tâm lý của người tham gia và mức độ gắn bó với Facebook sau 3 ngày. Kết quả đáng chú ý là, gần 43,1% người tham gia thực nghiệm đã vi phạm cam kết ngay sau 6 tiếng đầu tiên tham gia. Trong quá trình diễn ra thực nghiệm, những trạng thái cảm xúc thường thấy ở mức cao hơn trung bình là khách thể tham gia cảm thấy mất kết nối với bạn bè, lạc hậu do không nắm được các thông tin đang diễn ra và luôn bứt rứt, thiếu thốn một thứ gì đó".

Theo Tiến sĩ Nam, các số liệu khảo sát chỉ ra rằng, khoảng 54% người Việt dùng Facebook đang dành trung bình tới hơn 1 giờ/ngày để truy cập MXH này. Đáng chú ý, càng có nhiều bạn trên Facebook, càng dành nhiều thời gian để truy cập Facebook, người Việt càng cảm thấy cô đơn và ít hài lòng với cuộc sống hiện tại của mình hơn, thể hiện qua điểm hài lòng với cuộc sống càng thấp, trong khi điểm mức độ cô đơn, căng thẳng và trầm cảm càng cao. Song hành với chúng là xu hướng chăm chút về diện mạo trên Facebook càng lớn và điểm trên thang đo "nghiện" Internet càng cao.

Về thực trạng sử dụng MXH nói chung và Facebook nói riêng của giới trẻ Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị Hồng Thái, Trường ĐH KHXH&NV Hà Nội đã trích dẫn kết quả nghiên cứu “Mạng xã hội với thanh niên Việt Nam – Thực trạng và Giải pháp (GS.Trần Hữu Luyến chủ nhiệm, thời gian thực hiện từ năm 2012-2015) cho thấy, sinh viên thường sử dụng MXH với mục đích tương tác và giải trí trên mạng ở mức cao nhất, tiếp đó là mục đích thể hiện bản thân (bày tỏ cảm xúc, ý kiến, chia sẻ khó khăn tâm lý) và ở mức thấp nhất là việc sử dụng MXH nhằm kinh doanh và thử nghiệm cuộc sống.

Đối với môn cổ sinh vật học, các nhà sinh vật thu thập từng mảnh xương khủng long để xác định tuổi và thời kỳ mà nó xuất hiện thì việc điều tra hacker cũng tương tự, ông Vitaly cho hay. Các chuyên gia bảo mật cũng thu thập thông tin, xác định các mẫu virus xuất hiện hàng loạt sau những cuộc tấn công cũng như trong cuộc sống thường ngày, sau đó xác định các mẫu đáng tin, các mẫu liên quan và không liên quan để tổng hợp thông tin.

Từ thông tin rút ra, các nhà bảo mật sẽ phải xác định nguồn gốc của mã độc, các nhóm hay cá nhân đã phát triển ra mã độc đó. Không chỉ vậy, dựa trên bằng chứng hiện có, các nhà bảo mật phải dự báo những cuộc tấn công trong tương lai.

Lấy ví dụ về cuộc tấn công vào Ngân hàng trung ương Bangladesh đầu năm ngoái, vị chuyên gia từ Kaspersky cho biết, anh và các đồng nghiệp đã làm việc cật lực nhằm tìm ra cách tấn công và nhóm chịu trách nhiệm cho vụ này. Trong vụ việc, hơn 100 triệu USD đã được rút ra thành công, trong khi hacker tìm cách chuyển thêm 850 triệu USD nhưng đã bị chặn lại. Các chuyên gia bảo mật lấy các mẫu virus từ cuộc tấn công, sau đó rà soát các đoạn mã có trong mẫu vật rồi so sánh nó với kho dữ liệu mã độc hiện có.

Với cách làm làm này kết hợp với nhiều phương pháp khác, các chuyên gia tìm thấy sự tương đồng với các nhóm tấn công của Triều Tiên, sau đó có một số bằng chứng cho thấy có những đoạn mã tiếng Nga. Tuy nhiên, cho đến hiện nay tác giả của vụ tấn công vẫn chưa tìm ra.