Trầm cảm là nguyên nhân khiến một người hành động tiêu cực, không kiểm soát được hành vi, kể cả là giết người, thậm chí giết chết con ruột của mình. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2019, cứ 40 giây lại có một người chết vì tự tử trên thế giới. Năm 2011, WHO dự đoán đến năm 2030, trầm cảm sẽ là nguyên nhân gây tàn tật hàng đầu trên toàn cầu. Thống kê của Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) năm 2017, có gần 40.000 người Việt tự tử mỗi năm. 

Nghiên cứu đăng trên tạp chí The Lancet cho thấy, tỷ lệ mắc chứng rối loạn trầm cảm tăng 27,6% trên thế giới vào năm 2020 do Covid-19. Và điều đáng quan ngại, theo WHO, trầm cảm là bệnh lý có diễn biến phức tạp.

Ban đầu người bệnh có thể chỉ có cảm xúc buồn bã, mệt mỏi, mất hứng thú, cảm thấy tự ti... Nhưng sau một thời gian, người bệnh dần rơi vào trạng thái chán nản, tuyệt vọng, thấy bản thân kém cỏi, có lỗi với gia đình. Người bệnh sẽ cảm thấy cuộc đời mình không đáng sống và nghĩ đến cái chết, cho rằng chỉ có chết đi mới thoát khỏi những khổ đau ở hiện tại.

Hơn 5 năm trước, tôi dự đám tang của một người bạn, tình nguyện viên một tổ chức từ thiện tự lập của người trẻ mà tôi có tham gia. Gia đình và bạn bè ngơ ngác. Họ không hiểu vì sao một người lúc nào cũng cười nói như bạn ấy lại chọn cái chết bằng cách uống thuốc ngủ. Chỉ một vài người thật thân thì hiểu, trước khi chết, bạn từng có thời gian dài mất ngủ, lo âu về tương lai, sợ thất bại… 

Trầm cảm âm thầm xâm lấn con người và sau đó có thể biểu hiện ra ngoài dưới nhiều dạng thức, như bỗng dưng nóng tính, thường cãi vã, không kiềm chế được cơn giận hoặc khác thường trong suy nghĩ, lời nói, ứng xử khiến ai cũng dễ nhận ra… Như WHO nhận định, đây là căn bệnh thời đại tấn công con người từ nhiều ngõ ngách, với bất cứ ai. 

Vấn đề ở đây không phải là ngồi đợi nó đến rồi mới tìm cách chữa, loay hoay với Đông-Tây y, hoặc đọc sách, tập thiền này kia. Phòng bệnh bao giờ cũng hiệu quả và đỡ thiệt hại hơn chữa bệnh. 

Cách đây hơn 15 năm tôi từng được nghe Thiền sư Thích Nhất Hạnh dạy về cách làm chủ tâm ý mình bằng thực tập chánh niệm. Trong đó, quan sát hơi thở, thiền tập là cách đã được công nhận có hiệu quả. Ấn tượng nhất của tôi khi ngồi ở thiền đường nghe thầy giảng chính là lời đề nghị: Hãy mời phiền não lên ngồi chơi với mình.

Theo Thiền sư Thích Nhất Hạnh, đa số chúng ta có xu hướng tránh né, đè nén hoặc không thừa nhận mình đang phiền não, đang khổ, đang yếu đuối… Điều đó càng khiến cho tình trạng khổ đau, tổn thương trong ta càng lớn. Thiền giúp người ta nhận diện sự thật đang diễn ra, bây giờ và ở đây, qua đó “nói chuyện” với những sự thật ấy để “hiểu và thương”.

Khi đã hiểu, ngay khi ấy ta đã chuyển hóa được phiền não. Và đó là cách mình thương sâu sắc chính mình. Ngay khi ấy mình được chữa lành.

Ngày nay, thiền tập, tạm dừng mọi thứ để thở đang phổ biến toàn cầu. Ngay cả cầu thủ trong mùa bóng căn thẳng, dễ stress như World Cup cũng thiền. Doanh nhân, doanh nghiệp, trường học ở nhiều quốc gia, châu lục cũng cho nhân viên, học sinh, sinh viên tập chánh niệm để ngăn các tác động tiêu cực từ áp lực công việc, học hành… Thiền trở thành kỹ năng sống phổ biến, cần được chia sẻ phổ thông cho mọi người.

Trở lại với việc phòng bệnh. Nếu chúng ta tích cực dưỡng thân tâm bằng cách thực hành chánh niệm, tỉnh thức để có nguồn năng lượng tốt hằng ngày thì chắc chắn, ta sẽ ngăn từ xa nguy cơ của trầm cảm. Rủi nó đến thì mình cũng đã kịp chuẩn bị cả năng lượng cũng như phương pháp trước đó để ôm ấp, chuyển hóa, thay vì cuống lên.

Thực ra, tôi nghĩ, giá trị của thiền còn nhiều hơn là ứng phó với trầm cảm. Nhiều bệnh khác cũng được khuyên nên thực tập thiền. Nhìn vào thực tế, thiền không phải là thực tập tôn giáo nào cả mà là phương pháp để giúp thân tâm cân bằng, làm cho mỗi người biết yêu thương mình, yêu thương mọi người một cách đúng đắn.

Khi có chánh niệm, ta cũng dễ dàng nhận diện người thân, người thương đang khổ đau hay có ách tắc, khó khăn để giúp đỡ. Từ đó, có cơ hội giúp họ vượt qua trầm cảm (nếu có), cũng là giúp cho mình không xót xa khi một ngày họ âm thầm rời khỏi ta một cách đớn đau, bất ngờ. 

Thực sự, tình thương luôn là liều thuốc chữa lành hữu hiệu. 

Một cảm giác thường gặp nữa khi tôi lái xe trong tình trạng say rượu là buồn ngủ. Đôi mắt không còn nghe theo lý trí. Hai mi mắt cứ “dính” lại với nhau. Nó cũng khiến tôi phải trả giá. Chỉ vài giây nhắm mắt “ngủ” khi lái xe trên đường, tôi đã lao vào chiếc xe ngược chiều. Rất may không có thiệt hại về người. Tuy nhiên, vài giây ngắn ngủi ấy tiêu tốn của tôi gần 100 triệu đồng tiền sửa xe cho mình và cho người khác.

Say rượu lái xe thì các thao tác chắc chắn không thể chính xác như lúc tỉnh táo. Đó là điều không thể phủ nhận. Chân, tay dường như vụng về hơn, chậm chạp hơn. Sự chậm chạp, vụng về ấy khiến rất có thể cướp đi tài sản, thậm chí tính mạng của những người khác.

Tôi nghĩ, đàn ông (trừ những người không bao giờ uống rượu), ai cũng đã từng ít nhất một lần đi xe trong tình trạng say rượu, say bia. Đó là điều đáng buồn. Chúng ta cần thay đổi. Không phải vì bản thân mình mà còn vì an toàn của những người xung quanh.

Rượu có thể biến một con người hiền lành, giỏi giang trở thành kẻ giết người. Nó cũng có thể hủy hoại nhiều gia đình, có thể bóp chết tương lai của nhiều đứa trẻ. Lúc ấy, dù tiền có nhiều đến đâu cũng chẳng còn ý nghĩa.

Đã uống rượu bia thì không lái xe! Đó là điều ai cũng ý thức được. Nhưng liệu cánh đàn ông và cả rất nhiều chị em phụ nữ có thực hiện được điều đó? Tôi tin là nhiều người sẽ thực hiện được nhưng chắc chắn không phải là tất cả.

Tăng mức xử phạt, kiểm tra nồng độ cồn ngay cạnh các quán nhậu… là những biện pháp cần thiết để hạn chế tình trạng uống rượu bia khi lái xe. Nhưng có lẽ, cái quan trọng nhất cần thay đổi chính là ý thức của mỗi người. Hãy nhớ rằng: Sau tay lái của mình là cuộc sống của người khác, là tương lai của con trẻ, là hạnh phúc của nhiều gia đình để không uống rượu khi lái xe nữa.

Khánh Nhi (Cầu Giấy, Hà Nội)

Trân trọng mời bạn đọc gửi bài viết chia sẻ góc nhìn về vấn đề này đến Chuyên trang Ô tô xe máy qua email: [email protected]

Lái xe uống bia rượu:  Tước bằng lái 2 năm hay vĩnh viễn?

 Mức xử phạt cho lái xe sau uống bia rượu cao nhất là 40 triệu đồng và tước bằng lái xe 2 năm do Tổng cục Đường bộ kiến nghị có đủ sức răn đe? Không ít ý kiến cho rằng, cần tăng nặng hơn với mức tước bằng vĩnh viễn.