Alex Munton, chuyên gia tư vấn về thị trường khí đốt toàn cầu tại tập đoàn năng lượng Rapidan nhận định: “Đây là cuộc khủng hoảng năng lượng khắc nghiệt nhất từng xảy ra ở châu Âu. Châu lục đang đối mặt với viễn cảnh thực tế là không có đủ khí đốt khi cần nhất, vào thời điểm lạnh nhất trong năm". 

Ông Munton cho biết, giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu đã tăng vọt lên gần 50 USD/MMBTu, gấp khoảng 10 lần mức tăng giá ở Mỹ. Chuyên gia này nói đây là mức giá cao bất thường và hiện không có giải pháp ngay lập tức.

Theo tạp chí Foreign Policy, nhiều quan chức và chuyên gia năng lượng lo ngại cuộc khủng hoảng sẽ trở nên trầm trọng hơn sau khi Dòng chảy phương Bắc 1, đường ống dẫn khí đốt lớn nhất từ Nga đến châu Âu, tạm ngưng hoạt động để bảo trì định kỳ trong tuần này. Mặc dù quá trình bảo dưỡng được thông báo chỉ kéo dài trong 10 ngày, nhưng giới chức châu Âu nghi ngại Moscow sẽ không mở lại van đường ống, khiến các nước phụ thuộc nhiều vào nguồn cung từ xứ sở bạch dương rơi vào tình trạng chao đảo. 

Dòng chảy phương Bắc 2, đường ống dẫn thứ 2 của Nga đến Đức, đã bị khai tử hồi tháng 2 khi Moscow chuẩn bị mở chiến dịch quân sự đăc biệt ở Ukraine, biến Dòng chảy phương Bắc 1 trở thành hệ thống dẫn khí đốt trực tiếp lớn nhất giữa Nga và nền kinh tế lớn nhất Châu Âu.

Phát biểu trên đài phát thanh Deutschlandfunk, Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck thừa nhận bất kỳ điều gì cũng có thể xảy đến. Điều đó sẽ gây rắc rối cho mùa đông sắp tới, khi nhu cầu về năng lượng tăng cao và cần có đủ khí đốt tự nhiên để sưởi ấm. Các nước châu Âu thường dựa vào những tháng mùa hè để nạp đầy các kho dự trữ nhiên liệu của họ. Vào thời điểm xung đột Nga - Ukraine, khi nguồn cung cấp khí đốt cho tương lai của lục địa không chắc chắn, quá trình này đặc biệt quan trọng.

Các chuyên gia khuyến cáo, nếu việc gián đoạn nguồn cung từ Nga kéo dài, châu lục sẽ trải qua một mùa đông khó khăn, với nguy cơ phải phân bổ nguồn cung, tạm ngưng hoạt động công nghiệp và thậm chí gặp rối loạn kinh tế diện rộng. Các quan chức Anh, những người chỉ vài tháng trước đã cảnh báo về hóa đơn tiền điện leo thang đối với người tiêu dùng, giờ đây thậm chí còn mường tượng về viễn cảnh tồi tệ hơn.

Tình trạng bất ổn đã và đang bùng phát, với các cuộc đình công nổ ra khắp châu lục khi các hộ gia đình phải vật lộn chống chịu áp lực của chi phí sinh hoạt và lạm phát tăng cao. Một phần sự bất mãn này cũng tác động mạnh đến thị trường năng lượng. Tại Na Uy, nhà cung cấp khí đốt tự nhiên lớn nhất cho Liên minh châu Âu (EU) sau Nga, các cuộc đình công quy mô lớn trong ngành dầu khí hồi tuần trước đã buộc các công ty phải ngưng sản xuất, gây thêm sóng gió khắp châu lục.

Tuy nhiên, nỗi đau khủng hoảng có lẽ đang được cảm nhận rõ ràng nhất ở Đức, nước đã buộc phải chuyển sang một số biện pháp tiết kiệm năng lượng, bao gồm cả phân chia khẩu phần nước nóng và đóng cửa các bể bơi. Để đối phó với khủng hoảng, Berlin đã kích hoạt giai đoạn 2 của kế hoạch khí đốt khẩn cấp 3 giai đoạn. Tuần trước, nhà chức trách Đức cũng phải ra tay cứu trợ những tập đoàn năng lượng của nước này, vốn bị ảnh hưởng nặng nề về mặt tài chính do quyết định cắt giảm nguồn cung từ Nga.

Đáng nói, vấn đề không chỉ xảy ra ở Đức mà trên khắp châu Âu, theo Olga Khakova, một chuyên gia về an ninh năng lượng châu Âu tại Hội đồng Đại Tây Dương. Chuyên gia này cho biết, Pháp đã công bố kế hoạch quốc hữu hóa công ty điện EDF khi doanh nghiệp này phải đối mặt với thiệt hại kinh tế ngày càng tăng.

Tình trạng càng phức tạp hóa các mục tiêu khí hậu của nhiều quốc gia. Vào cuối tháng 6, Đức, Italia, Áo và Hà Lan đã thông báo sẽ khởi động lại các nhà máy điện than cũ trong bối cảnh các nguồn cung nhiên liệu bị thu hẹp.

Ông Munton nhấn mạnh, những hậu quả tiềm tàng phản ánh cuộc khủng hoảng đang xảy ra ở quy mô chỉ được ghi nhận vào các thời kỳ chiến sự. Ông tin, trong trường hợp xấu nhất, các bên sẽ lún sâu vào "một cuộc chiến tranh năng lượng”.

Các chuyên gia phân tích cũng đề cập đến cuộc vật lộn lâu dài và đau đớn mà châu Âu sẽ tiếp tục đối mặt khi nỗ lực từ bỏ khí đốt Nga. Bất chấp sự háo hức của châu Âu trong việc chấm dứt phụ thuộc vào nguồn cung từ xứ sở bạch dương, giới phân tích tin châu lục có thể sẽ vẫn bị mắc kẹt trong cuộc khủng hoảng xoắn ốc này cho đến khi có thể phát triển cơ sở hạ tầng để độc lập về năng lượng hơn, một quá trình có thể kéo dài nhiều năm. Khí đốt của Mỹ, vốn được vận chuyển bằng tàu chuyên dụng, là một lựa chọn thay thế nhưng nó đòi hỏi phải xây dựng các trạm tiếp nhận mới. Việc xây dựng các đường ống mới thậm chí còn mất nhiều thời gian hơn, trong khi hiện không có nhiều nhà cung cấp đủ điều kiện.

“Rất khó để châu Âu có thể giảm bớt sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga nhờ bất kỳ thứ gì khác trong 3 - 5 năm tới. Cho đến khi đó, các lãnh đạo châu Âu sẽ phải tiếp tục chật vật đảm bảo các nguồn cung và hy vọng vào thời tiết ôn hòa. Viễn cảnh tồi tệ nhất là mọi người sẽ phải lựa chọn giữa ăn uống và sưởi ấm khi mùa đông đến", James Henderson, chuyên gia đến từ Viện Nghiên cứu năng lượng Oxford cảnh báo.

Tuấn Anh

Sau đó là chuyến đi đến Điện Buckingham để diện kiến Vua Anh, thời điểm bà Truss chính thức thôi chức thủ tướng. Cựu Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak ngay lập tức kế nhiệm bà Truss và được đưa đến Phố Downing. Tân thủ tướng dự kiến có bài phát biểu bên ngoài số 10 vào khoảng 11h35, trước khi tiến vào bên trong để tiếp quản công việc.

Trong khi đó, sau khi rời Điện Buckingham, bà Truss sẽ bước tiếp với vai trò của một nghị sĩ thuộc đảng Bảo thủ cầm quyền ở Hạ viện nhưng không nắm giữ chức vụ trong chính phủ. Đây là lần đầu tiên bà đảm nhiệm vai trò này trong một thập niên qua.

Hạ viện đang nhóm họp nên bà Truss sẽ có rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Vì vậy, khả năng cao là chiếc xe công vụ từng đưa đón bà hồi còn đương chức thủ tướng đưa bà từ cung điện đến quốc hội. Bà Truss sẽ vẫn được cấp phương tiện đi lại. Theo quy định của Anh, trong khi các bộ trưởng nội các bị sa thải ngay lập tức mất quyền sử dụng xe có tài xế riêng cấp cho họ khi nhậm chức, các cựu thủ tướng được quyền dùng xe của chính phủ vĩnh viễn cùng hệ thống bảo đảm an ninh.

Một trong những bất lợi được nhắc đến nhiều khi bị phế truất khỏi ghế thủ tướng là người đó không chỉ mất vị trí lãnh đạo chính phủ, mà còn mất quyền sử dụng 2 căn nhà gồm một căn hộ ở Phố Downing và một dinh thự là nơi nghỉ dưỡng dành cho thủ tướng ở Chequers, tây bắc London.

Đối với một số cựu thủ tướng, điều này có thể phức tạp. Báo cáo lợi ích tài chính gần đây nhất của ông Boris Johnson, người tiền nhiệm bà Truss, cho thấy ông đã chấp nhận chỗ ở trị giá 3.500 Bảng/tháng do tỷ phú Anthony Carole Bamford, chủ tịch công sản xuất thiết bị xây dựng JCB đài thọ, vì ông và vợ đang phải đi lại giữa các ngôi nhà ở phía nam London.

Về vấn đề này, bà Truss không gặp khó khăn gì. Gia đình của bà thực tế sống ở căn nhà riêng tại Greenwich, đông nam London, thay vì ngôi nhà ở Norfolk, khu vực bầu cử của bà ở thủ đô và cũng là nơi các con gái của bà đang theo học.

Ngoài ra, bà Truss có thể yêu cầu khoản trợ cấp lên tới 115.000 Bảng mỗi năm đến cuối đời. Theo CNN, đây là một phần của chương trình Trợ cấp Chi phí nhiệm vụ công (PDCA), do chính phủ Anh thực hiện từ năm 1990 để “giúp đỡ các cựu thủ tướng vẫn làm các công việc cộng đồng”.

Các trợ lý của bà Truss từ chối hé lộ nữ chính khách này có thể làm gì tiếp theo và có khả năng bản thân bà Truss cũng không rõ điều đó. Theo giới quan sát, do mới 47 tuổi và từng làm kế toán, bà Truss chắc chắn có thể kiếm sống bên ngoài chính trường, ngay cả khi không bằng mức của ông Johnson hay cựu Thủ tướng Theresa May, người vừa đảm đương vai trò hạ nghị sĩ không chức vụ trong chính phủ vừa kiếm thêm hơn 100.000 Bảng mỗi lần cho các bài diễn thuyết trước các tập đoàn Mỹ.

Một số nhà phân tích nhận định, bà Truss dường như sẽ vẫn ở làm việc ở Quốc hội. Song, ở đó, bà có thể sẽ phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn nhất là vừa thể hiện vai trò như chính khách hàng đầu - người từng giữ chức thủ tướng, vừa phải vượt qua những dị nghị khi có thời gian lãnh đạo chính phủ ngắn nhất trong lịch sử nước Anh kể từ năm 1900 – chỉ vẻn vẹn 7 tuần và trong hầu hết thời gian ấy, đất nước chìm trong sự hỗn loạn và khủng hoảng. Đó là một thách thức chưa từng có đối với cựu thủ tướng.

Tuấn Anh